ĆWICZENIA ROZWIJAJĄCE SPRAWNOŚĆ MANUALNĄ

Ćwiczenia rozwijające sprawność manualną przeznaczone są dla dzieci:

• - o słabej sprawności manualnej,
• - dyslektycznych nie mających zaburzeń sprawności manualnych, ale piszących w sposób nie sprzyjający osiągnięciu szybkiego tempa i utrwaleniu poprawnej pisowni,
• - leworęcznych i o nieustalonej lateralizacji,
• - które mają dostateczną sprawność rąk – jako ćwiczenia relaksacyjne, uspokajające i ćwiczące koncentrację uwagi.

        Celem ćwiczeń jest takie poprawienie tej sprawności, by dziecko mogło dostatecznie radzić sobie w czynnościach wymagających wykonywania drobnych, precyzyjnych ruchów ręki. A w szczególności, by mogło pisać dostatecznie szybko i czytelnie.

Poprawienie sprawności manualnej jest możliwe tylko poprzez wykonywania różnorodnych zajęć ręcznych, a zwłaszcza rysunków. Najczęściej jednak dzieci z zaburzeniami manualnymi rysują bardzo mało i niechętnie. Trudności, jakie napotyka dziecko przy wykonywaniu precyzyjnych ruchów podczas rysowania nie sprzyjają rozbudzeniu zamiłowania do tej czynności, a niezadowalające efekty pracy mogą całkiem zniechęcić do działania. Dlatego bardzo szybko dziecko nabiera przekonania, że nie potrafi rysować i rezygnuje z prób przezwyciężania trudności. Taka postawa często jest utrwalana przez rodziców, którzy stwierdzają po prostu, że dziecko nie ma zdolności rysunkowych, tak samo jak oni, i na tym poprzestają.

        W momencie, gdy zaczynamy pracę z dzieckiem o słabej sprawności rąk, najczęściej jest ono już całkiem zniechęcone do rysowania. Najlepiej więc zaczynać pracę wyrównawczą od innych rodzajów zajęć manualnych, np. lepienia z plasteliny lub malowania. Przełamaniu niechęci dziecka do prac ręcznych sprzyja zastosowanie na początku techniki plastycznej, dotąd nie stosowanej przez dziecko, np. malowanie grubym pędzlem i farbami klejowymi lub flamastrami. Bardzo ważne jest, by te pierwsze prace były dość łatwe do wykonania i dawały możliwość uzyskania ciekawych efektów plastycznych. Mogą to być na przykład duże barwne kompozycje malowane grubym pędzlem farbami klejowymi.

Usprawniając rękę dziecka musimy stopniowo przechodzić od zadań łatwych, prostych, do coraz trudniejszych, wymagających wykonywania coraz drobniejszych, precyzyjniejszych ruchów.

Na program rozwijający sprawność manualną składają się trzy zasadnicze grupy ćwiczeń:

1. ćwiczenia rozmachowe, rozluźniające napięcie mięśniowe,

2. ćwiczenia usprawniające dłoń i końce palców,

3. ćwiczenia przedramienia i nadgarstka.

 

1. Ćwiczenia rozmachowe, rozluźniające napięcie mięśniowe:

• Kreślenie w powietrzu dużych, płynnych, swobodnych ruchów w kształcie fal i ósemek ( lot ptaka, szum drzew, itp.)
• Kreślenie kredą na tablicy, węglem na dużych arkuszach, palcem lub patykiem na tacach z kaszą manną lub innym sypkim materiałem obszernych swobodnych ruchów.
• Pogrubianie konturów, czyli po śladzie linii pojedynczych szlaków, obrazków konturowych przy zastosowaniu dużego pędzla, mazaków, kolorowej kredy itp.
• Zamalowywanie dowolnej przestrzeni dużych płaszczyzn farbami, kredą, węglem, tworzenie kolorowych krat, układów pasowych.
• Zamalowywanie określonej przestrzeni np. pól kwadratów, kół, prostokątów, dużych obrazów konturowych (od lewej, do prawej). 

2. Ćwiczenia dłoni i palców: 

• Zamalowywanie małych przestrzeni kredkami np. konturów otrzymanych z obrysowania szablonów, konturów stempli obrazkowych, obrazków w książeczkach do malowania.
• Kreskowanie – wypełnianie rozmaitych konturów małymi kreseczkami stawianymi poziomo, pionowo, ukośnie, zawsze przy zachowaniu kierunku od lewej do prawej.
• Wypełnianie różnych konturów liniami w kształcie spirali, kłębuszków itp.
• Kopiowanie rysunków – wodzenie ołówkiem po wzorze przez kalkę techniczną, a potem malowanie w obrębie konturu.
• Pogrubianie konturu, czyli wodzenie po wzorze np. po liniach pojedynczych zbliżonych do    szlaczków, po konturach obrazków kredką, mazakiem, ołówkiem, pędzlem.
• Prowadzenie linii między liniami szerzej ustawionymi w stosunku do siebie np. wędrówka po labiryncie, między przedmiotami.
• Zamalowywanie małych pól wg. oznaczeń  np. ukryty obrazek.
• Kreślenie form kolistych, falistych i prostych wg. wzoru w naturalnych rozmiarach lub pomniejszonych.
• Nawlekanie koralików, przewlekanie tasiemek i sznurków przez różne rzeczy.
• Zbieranie drobnych elementów palcami jak pęsetą.
• Ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu.
• Zwijanie kuleczek z bibuły (zabawa w śnieg lub deszcz)
• Lepienie z plasteliny kształtów wymagających wałkowania całą dłonią, a następnie palcami wskazującymi.
• Naśladowanie ruchów gry na pianinie, chodzenie palcami po blacie.
• Odtwarzanie palcami odgłosów padającego deszczu, pisania na maszynie, uderzania palcami w bębenek.
• Stemplowanie szlaczków, wzorów.
• Zabawy ze spinaczem bieliźnianym – chwyt pęsetowy.
• Szycie ściegiem fastrygowym – przekłuwanie papieru igłą z nitką w miejscach oznaczonych punktami.
• Rozdzieranie i rozcinanie papieru po narysowanych liniach prostych, ukośnych, łamanych i falistych.
• Wykonywanie łamanek papierowych z origami (łódka, czapeczka itp.).
• Obrysowywanie papierów od wewnątrz i zewnętrznie.
• Rysowanie szlaczków w liniaturze.
• Łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą w celu uzyskania zaplanowanego konturu np. domku, samochodu.
• Rysowanie dowolne kredkami świecowymi lub ołówkowymi.

3. Ćwiczenia przedramienia i nadgarstka: 

• Zabawy manipulacyjne.
• Przekładanie z ręki do ręki.
• Zakręcanie, odkręcanie kranów, nakrętek.
• Czynności samoobsługowe (nabieranie na widelec).
• Otwieranie zamków kluczem.
• Nawijanie nitki na kłębek
• Owijanie sznurka, skakanki na dłoni przez obroty nadgarstka. 

 

Należy pamiętać:

• Czas trwania zajęć powinien być dostosowany do wieku i możliwości dziecka.
• Kredki i ołówki powinny być miękkie.
• Można pomagać dziecku poprzez delikatne prowadzenie jego ręki.
• Gdy dziecko ma trudności z wykonaniem zadania, należy wskazać dalszy kierunek pracy.
• Należy pozytywnie mobilizować dziecko do samodzielnej pracy poprzez pochwały i zachęty.
• Każdorazowo nagradzać pochwałami wysiłki dziecka włożone w wykonanie zadania.
• Pamiętać należy o tym, że proponowane ćwiczenia mają być dla dziecka radosną zabawą, a nie przykrym obowiązkiem.

 

 

Opracowała: mgr Beata Bałdyga w oparciu o ulotki wydane przez Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne.